Proteinler, beslenmemizin önemli bir parçası olup sağlıklı ve dengeli beslenmenin en önemli üç büyük besin öğesinden birisidir.
Canlı organizmaların temeli hücrelerden meydana gelmekte olup, hücrelerin temelini de proteinler oluşturmaktadır.
Kaslarda, ciltte, iskelet sisteminde ve vücudun diğer birçok bölgesinde önemli ölçüde protein bulunmaktadır. Protein, vücudun ağırlık olarak yaklaşık %20’lik kısmını oluşturmaktadır. Bu anlamda vücudumuzda sudan sonra en çok bulunan bileşen proteindir.
Proteinler; vücut organlarının esas öğesidir. Proteinlerin görevleri arasında ilk sırada vücudun büyüyüp gelişmesine katkı sağlamak gelmektedir. Bu nedenle proteinsiz bir vücudun büyüyüp şekillenmesi imkansızdır. Bebeğin, anne karnında tek bir hücreden bütün organları tamamlanmış bir varlık haline gelmesi annenin besinlerle aldığı proteinler ile mümkün olmaktadır.
Çocuklarda eskiyen, ölen hücrelerin onarılmasında ve yenilenmesinde, kesilen saçın, tırnakların uzamasında, hastalıklarda vücudun mikroplara karşı dayanıklı olmasında ve zeka gelişimde proteinler görev almaktadırlar.
Vücut için ihtiyaç duyulan protein miktarı; yaş grubu, vücut büyüklüğü ve cinsiyet gibi parametrelere bağlıdır. Bebeklik, çocukluk ve hatta hamilelik gibi dönemlerde, temel yapıtaşlarının oluşturulması için protein ihtiyacı yüksek düzeydedir.
Bilimsel verilere göre, 4-6 yaş arasındaki çocukların fiziki ve zihinsel gelişimlerini tamamlayabilmeleri için günde 20-25 gram protein tüketmeleri gerekmektedir. 7-9 yaş arasındaki çocuklar da bu değer 26-38 gram olup, 10-13 yaşındaki çocuklar için 39-60 gram arasındadır.
Çocukların büyüme ve gelişimi sırasında vücutta meydana gelen birçok mekanizmada proteinlere önemli görevler düşmektedir. Vücut yeterli protein alamadığında vücut hücreleri yenilenemediği için büyüme yetersiz kalmaktadır. Çocukların protein ihtiyacı, bitkisel ve kaliteli protein kaynakları olan hayvansal ürünlerden dengeli ve yeterli ölçüde karşılanmalıdır.
Hayvansal kaynaklı proteinleri; yumurta, et, tavuk, balık, deniz ürünleri, süt, yoğurt, bitkisel kaynaklı proteinleri ise kuru fasulye, nohut, mercimek gibi kuru baklagiller ve tahıl ürünleri oluşturmaktadır. Bunların dışında hayatın başlangıcında aldığımız en değerli protein kaynağı anne sütüdür.
Bir yaşına kadar bebeğin protein kaynağı süttür. Ancak iki yaşına gelen bir çocuğun protein ihtiyacını sütle karşılamak mümkün değildir. Çünkü yalnız sütten aldığı protein büyüme hızını karşılamaz. Bu yaşta, çocuğa sütle birlikte proteince zengin besinlerden yumurta, peynir, et verilmelidir.
Az gelişmiş ülkelerde protein eksikliği fazla görülmektedir. Çünkü proteinli besinler genelde pahalı yiyeceklerdir. Bu sebeple milli geliri düşük ülkelerde insanlar pahalı besinleri sağlayamadıklarından, üstelik bilinçli beslenmeyi bilmediklerinden, yeterince protein alamazlar.
Protein yetersizliğinin ilk belirtisi büyümenin yavaşlaması ve de zamanla durmasıdır. Çocuk uzun süre yeteri kadar protein almadığı zaman ‘Kuvaşiorkor’ hastalığı ortaya çıkmaktadır. Kuvaşiorkorun başlıca belirtisi vücutta su toplanması, karaciğer yağlanması, dalak büyümesi cilt yaralanması ve saç renginde değişikliktir.
Çocuklar, protein ile birlikte kaloriden de yetersiz beslendiğinde ‘’marasmus’ hastalığı görülür. Marasmus ise aşırı ağırlık kaybı ile belirlenmektedir.
Protein yetersizliği ile çocuğun sadece fiziksel büyümesi yavaşlamaz, aynı zamanda zihinsel gelişiminde de gerilemeler görülür. Çünkü protein beynin temel besin maddesidir. Beyin gelişiminin %90‘ı 3 yaşına kadar tamamlandığı için protein yetersizliği zeka gelişimini olumsuz etkilemektedir.
- Çocukların haftada en az iki kez balık tüketimi sağlanmalıdır. Somon ya da diğer balık filetolarını, et suyu ya da soya sosuyla çocuğa vermek, protein yanında kalp için faydalı omega-3 yağ asitlerini de almasına yardım etmektedir.
- Çocuklar genellikle renkli yiyecekleri sevmektedirler. Bu nedenle özellikle et yemek istemeyen çocukların köftesi sebzelerle karışık olarak pişirilebilir veya sebzelerle süslenebilir.
- Et sevmeyen çocuklar için protein kaynağı olan besin baklagillerdir. Bu anlamda mercimek çorbası, kuru fasulye, bezelye, nohut bebeğin ihtiyaç duyduğu proteinleri sağlayabilecek gıdaları alması sağlanabilir.
- Çocuk okulda sebze yemeği yemişse evde et yemeği, et yemeği yemişse evde sebze yemeği hazırlanarak günlük protein dengesi ayarlanabilir.
- Günde 500 ml. ve daha fazla süt veya yoğurt tüketimi protein miktarını yükseltmektedir. Bu yüzden çocukların yeterli süt ve yoğurt tüketmesine özen gösterilmelidir.
- Her sabah bir yumurta ve bir dilim beyaz peynir çocukların kaliteli protein alması açısından önemlidir. Bu yüzden çocukların sabah kahvaltısında bu besinleri alması sağlanmalıdır.
- Anne ve babalar çocuklarının okuldaki öğrenme ve kavrama hızını yakından takip ederek, beslenmelerinde yeterli protein alımını kontrol etmelidirler.
