Demir minerali; bir yetişkinin bedeninde ortalama olarak 3 ile 5 gram kadar bulunmaktadır. Bu miktarın üçte ikisi ise kanda bulunmaktadır. Kanda bulunan demirin çoğunluğu kana kırmızı rengi veren kırmızı kan hücrelerinin bileşiminde yer almaktadır. Geriye kalan demir minerali ise vücudumuzda karaciğer, dalak ve kemik iliğinde depolanmaktadır.
Özellikle toplumumuzda sıkça rastlanan besin öğesi eksikliklerinden bir tanesi de demir eksikliğidir.
Demir eksikliğine bağlı anemiye, en fazla süt çocukluğu döneminde, daha sonra okul çağı ve ergenlik öncesi çağda rastlanılmaktadır.
Bebeklerin anne sütü yerine demir desteği olmayan mamalarla beslenmesi, bir yaşından önce demir emilimi az olan inek sütüne başlanılması, çocuklarda besinlerle yetersiz demir alımı, vejetaryen olma, hazır gıdalarla beslenme isteği, rejim yapmak amacıyla eksik gıda alımı, sosyo-ekonomik durum bozukluğu ile hayvansal gıdaların alınamaması demir eksikliği anemisine yol açmaktadır.
Pek çok çalışma Türkiye'de demir eksikliğinin çok yaygın olduğunu göstermektedir. 5 yaşın altındaki her iki çocuktan birisinde demir eksikliğine rastlanılmaktadır.
Dünya Sağlık Örgütü’nün hazırladığı rapora göre 5 yaş altı çocukların gelişmiş ülkelerde %12’si, gelişmekte olan ülkelerde ise, %51’i anemiktir.
Halsizlik, solgunluk, baş ağrısı, yorgunluk, üşüme, uyku isteği, toprak, buz, kağıt gibi normalde yenmemesi gereken şeylerin yenilmesi ile demir eksikliği kendisini göstermektedir.
Demir eksikliğinin büyüme gelişme ve beslenmeyle yakın ilişkisi vardır. Diyetteki demirin %10’u emildiği için çocukluk döneminde diyetle günlük 8-15 mg demir alınması gerekmektedir.
Türkiye'de okul çağı çocuklarının %30'unda demir eksikliği anemisi görülmektedir. Demir eksikliği anemisi, öğrenmeyi ve okul başarısını olumsuz yönde etkilemektedir. Kansızlık sorunu olan çocuklarda büyümede gerilik, sık sık hastalanma, dikkat dağılması, öğrenme ve algılama fonksiyonlarında azalma görülmektedir. Bu durumun önlenebilmesi için de demir yönünden zengin olan gıdalar tüketilmelidir.
Demir yönünden zengin gıdalar hayvansal gıdalardan; kırmızı et, karaciğer, dalak, yumurta, bunun yanında bitkisel gıdalardan; yeşil sebzeler (ıspanak, maydanoz, nane, roka, pazı, brokoli, dereotu) üzüm, pekmez, kuru meyveler, kuru baklagiller, fındık, fıstık ve susamdır.
Et ve et ürünleri, içerdikleri uygun kompozisyondaki yüksek kaliteli protein ile demir yönünden ve beslenme açısından büyük önem taşımaktadır. Özellikle okul çağı, çocukların, büyüme ve gelişmesinin en hızlı olduğu dönemlerden biridir. Bu nedenle çocukların hem fiziksel hem de zihinsel gelişimleri yönünden bu dönemde yeterli ve güvenilir hayvansal gıda tüketmeleri çok önemlidir.
Demir emilimini artırmanın önemli bir yolu demir bakımından zengin gıdaları C vitamini ile birlikte tüketmektir.
Her öğünde bol limonlu yeşillikler ve bu yeşilliklerden oluşan karışık bir salata, demir emilimi artırmaktadır. Bu nedenle çocukların yemeklerde salata tüketmesi sağlanmalıdır.
Yumurta tüketilirken yanına taze sıkılmış portakal veya greyfurt suyu tercih edilmesi, yumurtadaki demirin daha fazla emilmesini sağlamaktadır.
Yumurta haşlama yerine kimi zaman menemen gibi pişirilip; yeşil, kırmızıbiber, domates ve soğanla C vitamini kazandırıldığında, demirin alımı artmaktadır.
Yumurta haşlama yerine kimi zaman menemen gibi pişirilip; yeşil, kırmızıbiber, domates ve soğanla C vitamini kazandırıldığında, demirin alımı artmaktadır.
Kurubaklagil ve tahıllı yemekler; yanında mutlaka bol maydanozlu, marullu, domates ve limonlu salata ile tüketildiğinde, tahıl ve baklagillerin içindeki demir daha fazla emilmektedir. Ayrıca bu besinler kıyma, parça et ya da tavukla pişirildiğinde demir alımı artmaktadır.
Ara öğünlerde; kuru meyvelerden kayısı, dut ve kuru üzüm, günlük demir alımına katkıda bulunmaktadır.
Kahvaltılarda 1-2 tatlı kaşığı kadar pekmez, günlük demir ihtiyacının çoğunu karşılamaktadır. Özellikle keçiboynuzu pekmezi yüksek demir içermektedir.
Çocukların aşırı çay, kahve, kola gibi içecekleri tüketmesi, demirin mide bağırsak kanalında emilimini engellediği için, demir eksikliğine neden olmaktadır. Bunun yerine C vitamini yönünden zengin içecekler (portakal suyu, mandalina suyu vs.) tüketilmelidir. C vitamini demirin emilimini artırdığı için kahvaltıda çocuklara çay yerine portakal suyu verilmelidir. Anne ve babalar bebeklik döneminden itibaren çocuklarının yeterli demir alımı konusunda duyarlı olmalıdırlar.
Sağlıklı günler…
