Yaşamın sürdürülebilmesi, büyüme, gelişme ve sağlıklı yaşam faaliyetleri için dışarıdan alınması gereken maddelere besin denilmektedir. İnsan vücudunda gerçekleşen metabolik olaylar için gereken enerji besinlerle sağlanmaktadır. Temel besin maddelerinden biri olan, insan vücudunun temel enerji kaynağını oluşturan karbonhidratlar, vücudumuzda enerji elde etmek için kullanılan ilk ve en önemli besin öğesidir.Beyin ve sindirim sistemi başta olmak üzere vücudumuzdaki birçok organ enerji gereksinimlerini karbonhidratlardan karşılamaktadır. Enerji gereksinimi; yaş, cinsiyet, vücut ağırlığı, fiziksel aktivite, ergenlik ve büyüme hızına göre değişmektedir.
Çocuklar, genetik yapıları, anne karnındaki ve bebeklik dönemindeki beslenme durumları, geçirdikleri hastalıklar gibi nedenlerle birbirlerine kıyasla büyük farklılıklar göstermekte, her çocuğun besin gereksinimi bir diğerine eşdeğer olmamaktadır. Çocukların farklı yaşlarda farklı miktarlarda besin ögelerine olan gereksinimleri, harcadıkları günlük enerji miktarları ve fiziksel aktivitelerine göre değişmektedir. Sağlıklı büyüme ve gelişimin sürdürülebilmesi, enerji gereksiniminin sağlanması için çocukların günlük olarak almaları gereken kalori miktarı önem taşımaktadır. Karbonhidratlar vücudumuzdaki tüm hücrelerin öncelikli yakıtı olup basit karbonhidratlar ve kompleks karbonhidratlar olmak üzere iki temel gruba ayrılmaktadır. Basit karbonhidratlar, çok kolay sindirilmekte, hızla kana karışmakta, kan şekerinin hızla yükselmesine veya hızla düşmesine neden olabilmektedir. Bu durum kişilerde çabuk acıkma ve doygunluk hissinin azalmasına neden olmaktadır. Kompleks karbonhidratlar ise vitamin, lif ve besleyici değeri yüksek olan karbonhidrat türüdür. Kompleks karbonhidratların sindirimleri daha uzun sürdüğü için, kan şekerini çok hızlı yükseltmemekte, kandaki şeker seviyesinin sabit kalmasını sağlamakta, aynı zamanda lif içeriğinden dolayı birçok hastalığı önlemektedir. Vücut alınan besinlerdeki sindirilebilir karbonhidratları parçalayarak glikoza dönüştürmekte ve bu glikozu enerji sağlamak için kan dolaşımıyla beyne ve diğer organlara aktarmaktadır. Çocuk ve yetişkin her bireyin normal beyin fonksiyonları için ihtiyaç duyduğu glikoz, beyin için en önemli ve tek enerji kaynağıdir. Beyin zihinsel görevler sırasında daha fazla glikoza ihtiyaç duyduğundan iyi bir algı için kandaki glikoz düzeyinin uygun seviyede olması önem taşımaktadır. Kanda glikoz miktarı normal seviyenin üstünde olduğunda kas ve karaciğerlerde glikojen şeklinde depo edilmekte, glikoz seviyesinin azalması durumunda da depo edilen glikojenden kana glikoz verilmektedir. Kandaki glikoz hücrelere, insülin hormonu sayesinde taşınmaktadır. Kan şekerini hızlı yükselten gıdaların fazla tüketilmesi durumunda insülin normalden daha fazla salgılanmakta, zamanla insülin salgılayan hücreler zarar görmekte böylece insülin görevini yapamayacak düzeye geldiğinde kanda glikoz birikerek kan şekerinin yükselmesine bu durumda da diyabet hastalığına neden olmaktadır. Glikojen depoları dolduğunda diyetle alınan karbonhidratların fazlası yağlara dönüşerek vücutta depolanmaktadır. Böylece zamanla yağ hücreleri büyüyerek kilo alımına neden olmaktadır.
Karbonhidrat yetersiz tüketildiğinde yağ kaynaklı ya da protein kaynaklı gıdalar daha fazla tüketilmekte, yağ tüketimi fazla olduğunda da damar tıkanıklığına neden olmaktadır. Protein fazla tüketildiğinde aynı karbonhidrat gibi fazlası yağa dönüşmekte ve böbrek hasarlarına kadar ciddi sorunlar yaratabilmektedir. Glikoz miktarındaki düşüş çocuklarda dikkat, hafıza ve öğrenme üzerinde olumsuz etkide bulunmakta, B vitamini ve lif eksikliğine neden olmakta, yetersiz lif alımından dolayı sindirim sistemi ve kalp hastalıkları görülebilmekte; bunun yanında halsizlik, yorgunluk ve unutkanlık gibi durumlarla karşılaşılmaktadır. Çocukların ihtiyaç duydukları enerji, beyaz undan yapılmış gıdalar, beyaz şeker, bisküvi, çikolata, gazlı içecekler gibi basit karbonhidratlar yerine, tam buğday veya tam çavdardan yapılmış tüm gıdalar, baklagiller, meyve ve sebzeler gibi kompleks karbonhidratlardan karşılanması gerekmektedir. Basit karbonhidratlar hızla kana karıştıkları için çocukların iştahını azaltarak vücut için gerekli olan diğer besinleri yeterli miktarda tüketmesini engellemekte, bu nedenle böyle besinleri çocukların özellikle yemek saatine yakın tüketmemesine dikkat edilmelidir. Anne ve babaların vücut için gerekli enerjinin karşılanmasında, sağlıklı büyüme ve gelişmelerinin sürdürülmesinde alınması gereken besin gruplarından biri olan karbonhidratları, çocukların yaşlarına ve fiziksel aktivitelerine uygun miktarlarda tüketmelerine özen göstermeleri gerekmektedir.
Sağlıklı günler...
