Selenyum, insan sağlığı için önemli elementlerin başında gelmektedir. Esansiyel minerallerden biridir, dolayısıyla vücutta üretilemeyen ve vücuda beslenme yoluyla alınması zorunlu bir mikro besin öğesidir. Selenyumun vücuda yeterli miktarda alınması, her besin öğesinde olduğu gibi ancak dengeli beslenme modelinin sağlanması ile mümkündür.
Selenyum minerali, vücuttaki antioksidan ve bağışıklık güçlendirici etkisi başta olmak üzere pek çok önemli işleve sahiptir. Saç ve tırnak sağlığının korunması ile tiroid hormonu metabolizmasının sağlıklı biçimde devam etmesinde rol oynamaktadır. Hücre hasarını önleyici özelliği sayesinde sinir sistemini de koruyarak hafızayı desteklemektedir. Kalp- damar hastalıkları ve kanseri önlemeyi destekleyici etkileri olduğu ve aynı zamanda astım hastalarında şikâyetleri azaltmada etkili olduğu bilimsel çalışmalarla ortaya konmuştur.
Vücuda alınması gereken selenyum miktarı yalnızca besinler yoluyla sağlanacağı için, selenyumdan zengin besinlerin günlük beslenme planı içerisinde dengeli dağılımı önemlidir. Bu besinler; balık çeşitleri (özellikle ton balığı), et çeşitleri, yumurta, kuruyemişler, bakliyatlar, ay çekirdeği, süt ve süt ürünleri ile muz olarak sıralanabilmektedir. Sebze ve meyvelerin selenyum içerikleri yetiştirildikleri toprağın selenyum miktarına bağlı olarak değişebilmektedir. Ayrıca, günlük tüketilen temiz içme sularında da bir miktar selenyum bulunmaktadır.
Selenyum minerali, beslenme yoluyla vücuda yeteri kadar alınamadığında selenyum eksikliği ortaya çıkabilmektedir. Aynı zamanda; sindirim- emilim bozuklukları, vejetaryenlik gibi beslenme modelleri, bazı sindirim sistemi hastalıkları, kullanılan ilaçlar gibi faktörler selenyum eksikliklerine sebep olabilmektedir. Tüm bunlardan bağımsız olarak, yaşanan coğrafi bölge de vücuttaki selenyum miktarını etkileyebilmektedir. Selenyum eksikliği durumunda, kas güçsüzlüğü, yorgunluk, saç dökülmesi ve bağışıklık sisteminin zayıflaması gibi belirtiler görülebilmektedir. Selenyumun eksikliği gibi vücuda fazla alınması da belli semptomları ortaya çıkarmaktadır. Selenyum fazlalığı, oldukça nadir ortaya çıkmakla beraber, bu durumu yaşayan kişilerde; bulantı, kusma, ishal, saç ve tırnaklarda zayıflık gibi belirtiler gözlemlenmiştir.
Selenyum gereksiniminin ne kadar olduğu, yaşa göre değişkenlik göstermektedir. 1-3 yaş arası çocuklarda 20 mcg/ gün, 4-8 yaş arası çocuklarda 30 mcg/gün, 9-13 yaş arası çocuklarda 40 mcg/gün, 14 yaş üzeri çocuklar ve yetişkinlerde ise 55 mcg/ gün selenyum gereksinimi söz konusudur.
Selenyumun vücuda alınması besin tüketimiyle doğal yoldan olabileceği gibi, besin takviyeleri kullanımıyla da gerçekleşebilmektedir. Beslenme ile yeterli alım sağlanamadığında, eksiklik belirtileri ortaya çıkmaya başladığında veya bağışıklık sistemine destek olmak istendiğinde selenyum içeren besin takviyeleri doktor kontrolünde kullanılabilmektedir.
Günlük olarak tüketilen besinlerin “Selenyum Açısından Zenginleştirilmiş” ibaresi ile piyasaya sunulan formları günümüzde gittikçe yaygınlaşmaktadır. Bu duruma örnek olarak, en sık karşılaşılan olanağı bulunan besin olan “Selenyumlu Yumurta” verilebilir. Bu besinlerin tercih edilmesi, dengeli beslenmenin mümkün olamadığı veya selenyumdan zengin besinlerin kısıtlı tüketildiği durumlar söz konusu iken avantaj yaratabilmektedir.
Besinlerin vitamin ve mineral içeriklerinin ısı, ışık ve oksijenle temas ettiklerinde büyük ölçüde kayba uğradığı bilinmektedir. Besinleri pişirme aşamasında selenyum içeriklerinde de yaklaşık olarak %50 oranında kayıp yaşandığı ve bu kayıpların en aza indirilmesi için uygun pişirme tekniklerinin gerekliliği ortaya konmuştur. Sebzelerin mümkünse çiğ olarak tüketilmesi veya buharda pişirilmesi, et ve et ürünlerinin ise ızgara veya fırında pişirilmesi besin ögesi kayıplarının en aza indirilmesinde etkili yöntemlerdir.
Selenyum eksikliğinden korunabilmek ve selenyumun sağlık açısından olumlu etkilerini ortaya çıkarabilmek adına, selenyum içeriği yönünden zengin besinleri günlük beslenme planı içerisinde bulundurmak önem arz etmektedir. Besin çeşitliliğine özen gösterilmesi, dengeli bir beslenme planı oluşturulması her besin öğesi için olduğu gibi selenyum alımı için de temel koşuldur.
Sağlıklı günler...
